Şu sıralar Hasankeyf ilçesinde bulunan tarihi eserlerden biri olan 650 yıllık Zeynel Bey Türbesinin taşınması gündemde.
Bu türbe yaklaşık 3 kilometrelik uzaklığa raylı sistemle taşınacak. Bu sistem Türkiye’de ilk kez kullanılacak.
Kulağa oldukça basit geliyor, aka kazın ayağı göründüğü gibi değil ne yazık ki.
Öncesinde geçtiğimiz Eylül ayında yaşanan bir olayı sizlerle paylaşmak istiyorum.
1426 yılında padişah 2'nci Murat tarafından Aydın'ın Karacasu ilçesinde bulunan Dandalaz çayı üzerine bir köprü yapıldı.
Tavas yolu üzerinde dönemin kervan ve ticaret yolunu Dandalaz Çayı üzerinde birbirine bağlamak için kurulan köprünün bazı kemer taşları zamanla düştü. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu ile yapılan yazışmalar sonrasında İzmir Karayolları 2'nci Bölge Müdürlüğü'nün restorasyon için üniversiteden bir profesöre hazırlattığı proje ihaleye açıldı.
Anıt eser olarak tescilli ve koruma altında olan köprünün restorasyon ihalesini o dönemde Ak Parti İzmir İl Başkan Yardımcısı olarak görev yapan ve 7 Haziran'daki genel seçimler öncesinde milletvekili adaylığı için görevinden ayrılan Abdurrahman Çabuk'un yönetim kurulu başkanı olduğu Çabuk İnşaat Mimarlık ve Mühendislik Şirketi aldı. Yüklenici firma 2014 yılının Eylül ayı başlarında Antiochia Afrodisias ile devamındaki diğer antik beldeler arasında önemli bir geçit olan köprüde restorasyon çalışmalarına başladı. 120 ton çelik kullanılarak askıya alınan köprü, geçen 2 Eylül’de restorasyon çalışmaları sırasında yıkıldı.
Restorasyon sırasında 20'ye yakın işçinin çalıştığı köprünün mesai saatinin bitiminden kısa bir süre sonra yıkılması olası bir faciayı önledi. Yıkılan tarihi köprüde Karayolları, Aydın Müze Müdürlüğü ve İzmir II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu inceleme yapıp, 'heyelandan yıkıldığına dair' rapor tuttu.
İzmir II. Bölge Müdürlüğü'nün bir yetkilisi, köprünün mevcut halinin restorasyon için riskli olduğunu ve yıkılıp yeniden yapılması gerektiğini Anıtlar Kurulu'na kabul ettiremediklerini belirtti. Taşları tek tek numaralandırıp köprüyü baştan inşa etme teklifi, Anıtlar Kurulu tarafından reddedilmişti. Anıtlar Kurulu'nun yapıyı yıkmadan mevcut haliyle korumaya alınması konusundaki ısrarı nedeniyle, şimdi kalanının da yıkılıp aslına uygun olarak tekrar yapılacağını belirtti.
Şimdi gelelim Zeynel Bey Türbesinin taşınması işine.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ilısu Barajı Projesi kapsamında Zeynel Bey Türbesi’nin Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı’na taşınmasına karar verdi.
Bu konuda Bakanlıktan yapılan açıklamada, şöyle deniliyor; “Ilısu Barajı için önem arz eden bölgedeki yeniden yerleşim çalışmalarının bir parçası olan Zeynel Bey Türbesi’nin taşınma ihalesi kültürel varlıkların taşınması açısından son derece önem taşıyor. Kontrol çalışmaları, Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü ile DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yapılacak taşıma projesi Türkiye’nin ‘Prestij Projeleri’nden biri olacak.”
Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, kültürel varlıkların korunması konusunda büyük hassasiyet gösterdiklerini vurgulayarak, “Zeynel Bey Türbesi’nin taşınması, Ilısu Barajı inşaatının simge projelerinden biridir” ifadesini kullandı. Eroğlu, bu projenin kültürel varlıklara verilen önemin ve gösterilen hassasiyetin kanıtı niteliğinde olduğunu kaydetti.
Başta yıkılan köprünün hikayesini anlattım size.
O köprü ve Zeynel Bey Türbesi aynı sistemle inşa edilmiş. Yani ne demir, ne de çimento kullanılmamış.
Bu tür eserlerin bırakın taşınması, yerinden oynatılması dahi büyük bir risk.
Hal böyle iken yaklaşık Bin 200 ton ağırlığındaki bu türbeyi bir bütün olarak taşımak imkansızdır.
Hem de 3 kilometrelik mesafeye ve raylı sistemle.
Bu kadar ağırlığı taşıyacak raylı sistemi inşa etseniz bile bu ağırlığı taşıyacak toprak yapısını nereden bulacaksınız.
En küçük bir eğimde bile türbe yıkılır ve tuzla-buz olur.
Peki, böyle bir durumda bunun hesabını kim verecek.
Şimdiden söylüyorum, bu eser taşınamaz. Taşınsa bile sağlam kalamaz ve yıkılır. 16 Milyon TL vererek birilerini zengin etmeye çalışmayın. Altına dinamiti koyun ve havaya uçurun daha iyi.
Aydın’daki köprü yıkıldıktan sonra manzarayı gören yaşlı bir turist, “Bu köprü yapılırken demir ya da çimento kullanılmamış. Siz, tadilat yaparken mi bu köprüyü yıktınız?” diye sormuş.
Korkarım aynı akıbet Zeynel Bey Türbesinin de başına gelecektir.
Bu Türbenin taşınmasına izin veren akademisyenler, tarihçiler, bakanlık yetkilileri ve DSİ, olası bir yıkımdan da sorumlu olacaklardır.
650 yıldır ayakta duran türbe taşınırsa yıkılır unutmayın…