Referandum sonuçları nasıl okunmalı?

Halk sandığa gitti, millet söz aldı ve son sözü söyledi…
Kılpayı da olsa sandıktan ‘Evet’ çıktı.
Seçim ile ilgili yapılan itirazlar bir bir reddedildi.
Şimdi gözler, seçimin kesin sonuçlarını açıklaması için Yüksek Seçim Kurulu’na çevrildi.

Referandumda sonuçların birbirine yakın çıkması, sonucu meşruiyet açısından tartışmalı hale getir mi, getirmez mi bilemem. Ama tartışmaların ardı arkası kesilmiyor.

Çok az bir farkla olsa dahi sandıktan ‘Evet’ oyları fazla çıktı. Bu durum ‘Evet’i galip getirmeye yeter.

Ancak madalyonun öteki yüzü var.

Neredeyse halkın yarısı bu yeni sisteme ‘Hayır’ dedi.
Bu acıdan bakıldığında hükümetin derin derin düşünmesi ve neden durumun bu hale geldiğini çözmesi lazım.
Çünkü iki partinin ittifakı ile en azından yüzde 60 civarında oy beklenirken, sandıktan yüzde 51,3 oy çıkması hayal kırıklığı yarattı.
Referandum öncesi bakanlar ve Ak Partili vekiller, en azından yüzde 55 veya 56 oy ile sonuçların pekişeceğini belirtiyorlardı.
Ancak çıkan sonucun ardından kimseden ses çıkmaması düşündürücü.
Hükümeti zor durumda bırakan ise aslında AGİT raporu oldu.
Bilindiği gibi Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT), dünyanın her tarafında yapılan referandum ve seçimleri izleyen bir hakem niteliğinde ve bu gözlemler herkesçe kabul ediliyor.
Bu teşkilat, referandum için hazırladığı raporunda tespit ettiği ihlalleri sıraladı.
Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Birimi (AGİT/ DKİHB) tarafından oluşturulan Sınırlı Referandum Gözlem Heyeti’nin (SSGH) düzenlediği basın toplantısında konuşan Heyet Başkanı Tana de Zulueta, referandumda “evet” ve “hayır” taraflarının “eşit olmayan koşullarda” yarıştığını söyledi. Açıklamada “Oy sayım prosedüründe son değişiklikler önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdı. YSK’nın mühürsüz pusulalar hakkındaki kararı kanunla çelişkili” ifadesi kullanıldı.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) referandum ile tespitlerini şöyle açıkladı;

* Anayasa referandumu eşit olmayan bir ortamda gerçekleşti.
* Oy sayım prosedüründe son değişiklikler önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdı.
* Ziyaret ettiğimiz sınırlı sayıdaki sandık referandum gününde düzenli ve verimliydi.
* Referandum genel olarak standartları tutturamadı, hukuki altyapı gerçekten demokratik bir süreç için yetersizdi.
* Anayasa referandumunda idari kaynaklar “evet” kampanyası lehine uygunsuz olarak kullanıldı.
* Medyada tarafların eşit şekilde yer almasına izin verilmedi; YSK’nın tarafsız içeriği engelleme yetisi ortadan kaldırıldı.
* Anayasa referandumu uluslararası standartlara uyumun gerisinde kaldı.
* YSK’nın mühürsüz pusulalar hakkındaki kararının önemli bir güvenceyi ortadan kaldırdığını ve kanunla çelişkili olduğunu söyleyebiliriz.

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisinden 23 parlamenter ve görevli, AGİT/DKİHB’den 40 uzun dönemli gözlemci ve 63 uzman görevli olmak üzere 26 ülkeden gözlemcinin tespitlerinin bulunduğu esas rapor daha sonra açıklanacak.

ABD Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’deki anayasa değişikliği referandumunun neticesini takip ettiklerini, sonuçların doğrulanması ve AGİT’in ilk bulgularına ilişkin raporunu tamamlamasına kadar yorum yapmayacaklarını açıklamıştı. Bakanlığın bir sözcüsünün Amerika’nın Sesi’ne e-posta yoluyla yaptığı açıklamada, “Türkiye’deki referandum oylamasının neticesini takip ediyoruz. Sonuçlar doğrulanana ve AGİT’in ilk bulgularına ilişkin raporu yayınlanana kadar yorum yapmaktan kaçınacağız” ifadesini kullanmıştı.
AB Komisyonu Başkanı Jean Claude Juncker de AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ve AB Komisyonu’nun Genişleme Müzakerelerinden Sorumlu Üyesi Johannes Hahn imzasını taşıyan ortak açıklamada, referandum sonuçlarının not edildiği belirtilerek, “AGİT Uluslararası Gözlem Misyonu’nun, kural dışılık iddialarına ilişkin olanlarla da ilgili olan, değerlendirmesini bekliyoruz” denilmişti.
Yani gözler bir yandan Yüksek Seçim Kurulunda, bir yandan AGİT’in açıklayacağı raporda olacak.
Ülkenin yarısından biraz fazlası ‘evet’ dedi, yarısından az eksiği ise ‘Hayır’ dedi. Bu sonuç aslında her iki cepheyi de memnun etmedi. Her iki cephe içinde derin mesajlar içeren bir sonuç. 
Önümüzdeki süreçte CHP’nin tavrı ve getireceği sonuçları hep birlikte göreceğiz.