27 Mayıs Askeri Darbesi sonrası Türk demokrasisindeki restorasyon ve hızlı sivilleşme hareketi neticesinde hazırlanan 1961 anayasası referandumu bir nevi askeri düzenin sorgulanmasını beraberinde getiriyordu (Durdular, Solak ve Şencan, 2010, s. 118). 9 Temmuz 1961 yılında yapılacak referandum diǧer açıdan DP’lilerin genel durumu açısından da önem taşıyordu. Zira CHP, Milli Birlik
Komitesi (MBK) ve bazı küçük partiler bu anayasa için Evet konusunda propaganda yürüttüler. Tam aksine DP’lilerin yargılandıǧı ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP) dışında, Orgeneral Ragıp Gümüşpala liderliǧinde kurulan Adalet Partisi (AP) ise Hayır konusunda birleşmişti (Özbudun ve Gençkaya, 2019: 17). 9 Temmuz’da sandıǧa giden halk sabah 5’ten başlayıp akşam 19.00’a kadar oy kullanabilecekti (Tercüman, 9 Temmuz 1961: 1). Türkiye’nin özgürlükçü anayasası olarak değerlendirilen bu anayasa, Türk toplumu ve hükümetine önemli yapısal deǧişiklikler getiriyordu. İki meclisli bir yasama kurulurken. Bireysel hak ve özgürlükler konusunda da geniş bir çerçeve çiziyordu (Howard, 2016: 306). Yaklaşık 10 milyon kişinin gittiǧi sandıǧa, gelen sonuçlar herkesi şaşırtmıştı. Anayasaya, 6 milyon kişi Evet derken, 3 milyon kişi de Hayır diyordu. En fazla Hayır, Ege’den gelirken, en fazla Evet ise Kürtlerin yoǧun olarak yaşadıǧı yerlerden gelmişti. Bu durumun altında yatan en önemli etki asker baskısı veya askerden çekinme olarak açıklanabilir. Mardin en fazla Evet diyen iller arasında birinci sırada yer alıyordu (Hürriyet, 12 Temmuz 1961: 1). Referandumun yapıldıǧı bölgelerden biri de Siirt ve ilçelerinde gerçekleşmişti. Siirt toplamında Evet diyenler yüzde 91,7 iken, Hayır diyenler ise yüzde 8,3’dür. Siirt’e baǧlı Batman ve diǧer kazalarda da benzer sonuçlar alınmıştı. Buna göre 1961 Anayasa referandum sonuçları bu şekildedir:
Tablo 1. 1961 Anayasa Referandumu Batman ve Çevresi
Tablo’dan anlaşılacaǧı üzere Batman, Sason, Beşiri ve Kozluk’taki sonuçlar birbirine benzer şekilde özetlenmiştir. Kozluk’da Hayır verenlerin oranı ile referandumu boykot edenlerin oranı diǧer ilçelere nazaran biraz daha fazla. Referanduma Evet verenler arasında Sason ilçesinin oranının daha fazla olduǧu görülmektedir. Elimizde bu ilçelere ait köylerdeki durumu gösteren cetvel bulunamadıǧından bu konuda hakkında herhangi bir yorum çok da saǧlıklı olmaz. Ancak köylerde evetlerin daha fazla olduǧu söylenebilir. Referandum sonrası sıra genel seçimlere gelmişti. Esasen 1961 Anayasa referandum Evet diyen partilere bir subniminal mesaj göndermişti. Özellikle Başbakan Adnan Menderes, Maliye Hasan Polatkan, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü’nün asılması seçmenin kızgınlıǧını artırdıǧı hissediliyordu. MBK bu koşullar altında 15 Ekim 1961 tarihinde seçimlerin yapılmasını istedi. 15 Ekim 1961 tarihinde yapılan genel seçimlerde DP oy tabanına yakın siyasi partilerden Adalet Partisi (AP), Yeni Türkiye Partisi (YTP),
Cumhuriyet Köylü Millet Partisi (CKMP) oyların yüzde 60’ına yakınını almıştı. Buna göre CHP yüzde 36,74, AP yüzde 34,80, CKMP yüzde 13,95, YTP yüzde 13,72 oranlarında oy alırken, CHP 173, AP 158, CKMP 54, YTP 65 sandalyeye sahip oldular.
1961 genel seçimlerinin Batman’daki yansıması da farklı olmuştur. Özellikle AP’nin teşkilatlanmasını tamamlayamadıǧı Batman, Beşiri, Kozluk ve Sason’da seçim CHP ile Ekrem Alican başkanlıǧından kurulan YTP arasında geçmiştir. YTP’nin kuruluşunda birçok aşiret reisinin etkili olması nedeniyle Doǧu ve Güneydoǧu’da olduǧu gibi Batman’da da ciddi bir oy oranına sahip olmuştur (İlyas, 2016: 210). Buna göre 1961 genel seçimlerinde alınan sonuçlar şöyle gerçekleşmiştir.
Lütfen bekleyin..
