DERİN VADİDEKİ GİZEMLİ MAĞARA
Neredeyse 100 yıl önce yaşanan Sason İsyanı sırasında askerlerden kaçan isyancıların gizlendiği mağara ilk kez görüntülendi. 1925 yılında o zamanlar Sason ilçesine bağlı olan Xırbaq (Harbak) köyünde başlayan ve 8 yıl süren ‘Sason İsyanı’ kanlı çatışmalara sahne oldu. Bu süre zarfında kimi kaynaklara göre 384, kumu kaynaklara göre ise 834 kişi yaşamını yitirdi. İsyanda ayrıca 80 asker öldürülürken, 160 asker ise yaralandı. Çatışmalar sırasında Sason ve Kozluk ilçeleri arasında kalan bölgedeki köylerin tamamı yıkılırken, isyancılardan 592’si askerler tarafından esir alındı. İsyancıların büyük bölümü ise Kozluk ilçesine bağlı Balo (İnişli) köyü yakınlarında bulunan derin vadilerde gizlendi. Ağaç örtüsünün gizlediği vadide bulunan köye yaklaşık 500 metre mesafede bulunan mağara, askerlerden kaçan isyancıların gizlendiği yer oldu. İlk kez günyüzüne çıkarılan mağaranın bir bölümü zamana direnemeyince yıkıldı. Ancak sağlam kalan bölümlerde isyancılardan kalan izlere rastlamak mümkün. Balo köyü sakinlerinden Muzaffer Üresin ve İsmail Demiröz, “İsyan sırasında dedelerimiz çocuklarıyla birlikte günlerce bu mağarada gizlendiler. Köyün yüksek kesimlerindeki gözcüler askerler geldiğinde haber verirlerdi. Dedelerimiz de bu mağaraya gelirlerdi. Günlerce ak kalan köylüler, çevredeki meyve ağaçlarından aldıkları meyvelerle beslenirlerdi. Bu yüzden köylüler yemesin diye çevredeki dut ağaçlarının çevresine askerler tarafından mayın yerleştirilirdi” diye konuştular.